BIỂU TƯỢNG THÁP

TRONG CÁC TÁC PHẨM ĐIÊU KHẮC CHAMPA

Trong những năm gần đây, các cuộc khai quật khảo cổ, điều tra khảo sát tìm được một số tác phẩm điêu khắc đá Champa có khắc tạc hình ảnh tháp thờ.

1.Hình ảnh tháp thờ trên Typam tháp F3

 Tấm trang trí vòm cửa (Typam) tìm được trong cuộc khai quật năm 1902- 1903 , hiện trạng vòm cửa này bị sụp đổ vỡ nát. Sau này do sự can thiệp của chiến tranh, trận ném bom của Mỹ năm 1969 đã phá hủy toàn bộ kiến trúc. Cuộc khai quật khảo cổ học năm 2003 đã tìm thấy vòm cửa tháp F3 bị vùi lấp trong lòng đất. Hiện trạng tấm phù điêu này bị vỡ chỉ tìm được ba mảnh, ghép lại cho thấy một phần tấm phù điêu. Dựa vào hình dáng còn lại cho biết tấm phù điêu được tạo dáng hình cung tù. Kích thước phần phù điêu còn lại chiều dài 0,97, cao 1.49m, dày 0,19m.Toàn bộ phù điêu được khắc tạc trang trí kín theo chủ đề cuộc đấu trí giữa thần Shiva với quỷ chúa trên núi Kaisala. Điều đáng chú ý bên trái  tấm phù điêu khắc tạc  hình ảnh  một tòa tháp 3 tầng thu nhỏ dần lên trên, đặt trên một tán cây cổ thụ, dưới tán cây là hình ảnh con voi đang tung vòi ra phía

trước hướng lên. Phân cách các tầng tháp là hệ thống diềm. Tầng đế khối hộp vuông thắt giữa, chính giữa có bậc lên xuống, tầng 1 hình khối chữ nhật đứng, chính giữa ô cửa có  hình tu sĩ đứng chắp tay trước ngực cung kính. Trên diềm có vòm cửa hình vòm cung tù, các tầng thu nhỏ kết thúc là đỉnh chóp nhọn. Niên đại tấm phù điêu thuộc thế kỷ X

2. Hình ảnh tháp thờ trên phù điêu tháp Núi Bà

Năm 2000 tại khu vực núi Bà nơi có một kiến trúc tháp đổ đã tìm được một tấm phù điêu khắc tạc hình ảnh Phật ngồi trên tòa sen. Tấm phù điêu có kích thước cao 0,97m, rộng 0,65m, dày 8cm, chính giữa thể hiện hình ảnh đức Phật ngồi trên tòa sen, hai bên có hai hình bảo tháp, chiếc bên phải bị sứt, chiếc bên trái còn lại hình ảnh khá nguyên vẹn. Đó là hình ảnh một bảo tháp chân đế hình khối hộp vuông, thân khối tròn, trên có 10 tầng tháp thu nhỏ dần, kết thúc bằng đỉnh chóp tròn. Niên đại phù điêu vào thế kỷ VII – VIII.

3. Trong các hiện vật điêu khắc đá Champa, đây là 2 tác phẩm có khắc tạc hình ảnh hai cây tháp. Hai cây tháp này được thể hiện khác nhau về hình khối, cách thể hiện và không phải là hình ảnh của tháp Champa hiện còn. Đây chỉ là hình ảnh của tháp thờ được khắc tạc thể hiện qua các thời kỳ khác nhau.

4. Trong nghệ thuật Champa và một số nền nghệ thuật liên quan như Việt Nam, Trung Quốc... hình ảnh cây tháp thờ được thể hiện trên nhiều loại hình nghệ thuật điêu khắc đá, đất nung hình lá đề, đầu ngói, gạch, những cây tháp này được thể hiện khá tỉ mỉ chi tiết. Những hình ảnh này cũng có thể chỉ là hình ảnh tháp thờ, mà không phải là những kiến trúc tháp đã được dựng xây trong lịch sử./.